O'Art Sanat Yarışması Sergisi 2017

Pazar girişinin yolunu müzakere eden kaprisli vıcık turuncu ile tavizsiz buzul mavinin görsel kortekste sahneye koyduğu oyuna bakacak olursak, Pazar sakinlerinin şafak telaşında olduğunu düşünmeli. Ama hangi günün şafağı? Yoksa Pazar etkileşimi zamansız bir oluşa mı işaret ediyor?

Zira varlığın kaide kademesinde Darwinizm, Kozmik Pazar’dan ibaret değil mi? Postüründen kıdemi okunan şişman balıkçı, renginden taze olduğu anlaşılan lophius piscatoriusu ve onun yanındaki benekli thunnusu sunumunun ön planına çıkarmış. Şapkasından sarkan fener, balıkçıyı tezgahındaki fener balığının suretine yakıştırmış. Öndeki iki rakun fenerli balıkçıyı oyalarken, tezgahın altındaki işbirlikçileri, ton balıklarının durduğu kasaya hamle yapıyor. Silindirik şapkası ve terzi kesim ceketinden hırslı bir tüccar olduğu anlaşılan cücenin daha mütevazı arkadaşı, taşıdığı ton balığının kuyruğunu pazarlıkta kaybetmiş olsa gerek.

Şık giyimli bir Cane Corso ise etraftaki karmaşaya, tezgahlardan taş döşemeye damlayan kana ve katlanılmaz kokuya aldırmadan yürümeye devam ediyor. Yüzündeki bıkkın ifade, çürümenin kaçınılmazlığını kabullenmiş bir boşvermişliği maskeliyor. Pazar disiplininin şerbetli sis ile buluştuğu girişte, muzip velociraptorlar fosforlu turuncu tozun içinden beliriyorlar. Yaklaşan kargaşanın gerilimi, raptorların meşhumluğu ile onları komuta eden kurbağanın munisliği arasındaki akkor kontrastla zirve yapıyor.

Çarşının tavanından sarkan dev akuatik kertenkele, dehşet verici görkemine rağmen Pazar sakinlerinin ilgisinden mahrum kalmış gibi. Denizlere hükmetmiş gelmiş geçmiş tüm uç yırtıcılar gibi, okyanustan karaya ve karadan tekrar okyanusa uzanan bir evrimsel yolculuğun ürünü olmalı bu muazzam hayvan. Pazar Yeri’nin giriş bölümündeki theropod sürüsü ve onların amfibi elebaşı, memeli sınıfının balık ekonomisine münhasır hükmüne, geçmiş ve gelecekten gelen retrokronik bir tehdidi temsil ediyorsa, dipsiz derinliklerden gün ışığına çıkartılmış dev akuatik sürüngen, bütün yaratıklara ve bize, unutulmuş çağların ve medeniyetlerin karanlık bilinmeyenlerinde saklanan canavarların Pazar hükmünün, er geç halihazıra teslim olduğunu hatırlatıyor.

O halde, Pazar Yeri’nde kendisine biçilmiş rol bulan bütün canlıların oluşu, kronik ve retrokronik eyleme tabi. Hükmü zamanda olumsal olmayan biricik oluş ise Kozmik Pazar, diğer adıyla Pazar Yeri.

Bu eşlemede yer alan yapı ise, eski Yugoslavya’dan kalma İkinci Dünya Savaşı anıtlarından biri olarak, Belgrad’da, “Kosmaj” dağında bulunuyor. Bugün anıt, ait olduğu tarihsel bağlamından bağımsız bir imge olarak sosyal medyada dolaşımını sürdüyor. Bu noktada sanatçı imgeyi sanat bağlamında yeniden üreterek, başka bir zaman diliminde ve konumunda yeni anlamlar oluşturmayı hedefliyor.

İnsanın zamansallığı, uzamsal olmayan başka tür bir zaman anlayışını gerektirir. (...) Yaşamın hareketi sayıyla ölçülemez, uzayın terimleriyle ifade edilemez olan gerçek zamandır; yorulduğumuzda, sıkıldığımızda, korktuğumuzda, sevindiğimizde, umutlandığımızda... farklı hızlar kazanan ölçüsüz tekilliğin zamanıdır.”*

* Gilles Deleuze, Bergsonculuk

Bölündükçe duyguları ölüyor ve tekrarlandıkça estetik yaşantının enerjisi yok olarak monotonluğa varıyor, bayağılaşıyor. Benjamin’in de dediği gibi, sanatı sanat yapan en önemli özellik onun ‘şimdi ve buradalığı’dır. O halde makinenin çıktısında şimdi ve buradalık çalıntıdır. Oysa o kadınlar gerçektiler...

Ortaya çıkan çalışma, hem kadının içinde yaşadığı dramatikliğe, hem de fotoğrafın çıktığı andan itibaren takındığı tavra tepkiden doğmuştur. Suni seri üretime karşı, her kadının tekliğine dayalı düşünceyle, onları biriciğe çeviren manipüleye uğratılmıştır. Bütün olarak düzenlenen küçük boyutlu foto manipülasyonlardan oluşan 61 çalışma “Fotoğraftaki Kadın İzleri” serisini oluşturur.

2017 yazına kadar devam eden bu süreçte sürekli olarak kendime bu formları neden çizdiğimi sordum. Bu sorunu, oluşturduğum video ile tekrar ortaya koydum. Video bir mockumentary olarak (sahte/gerçek olaylara dayanmayan belgesel) yumuşak formdaki canlıların esrarını aralamaya çalışıyor. Senaryoda Türkiye’de yaşayan insanlar toplu bir histeriye girerek çizimlerimde ürettiğim canlıların benzerlerini gerçek hayatta görmeye başlıyor. Ben de bir sanatçı olarak kendi çizimlerim ve insanların gördüğü canlılar arasındaki benzerliği araştırıyorum.

Görgü tanıkları ile iletişime geçerek röportaj yapıyorum ve insanların neden bu yaratıkları gördüğünü, benim çizimlerimin bu yaratıklara neden benzediğini bulmaya çalışıyorum.

Çizimler ve videoyu bir arada sergileyen bu proje ile sahte bir arşivleme düzeneği oluşturuyorum. Temelini gerçek hayattan değil hayal gücünden alan bu kurgusal arşiv, bilinçdışının ürettiği hayvan sembolizmini, yabancılaştığımız koşullardan kaçışı ve körüklenen ilkelleşme arzusunu, gerçek ile gerçekdışı arasındaki muğlaklığı ve sanatçının üretme arzusunun arkasına rasyonel bir sebep bulma gereksinimimizi tartışmaya açıyor.

Videoda ve çizimlerde kurulan sahte arşiv ile izleyicinin algısını gerçek dışına yönlendirmeye çalışıyorum. Bu şekilde rasyonelleştirilen tarih anlayışını delmeyi, gerçekdışını ve hayal gücünü yücelterek, sanatçıya dayatılan sıfat ve görevleri işlevsizleştirerek sanatın sebepsiz yere de ortaya çıkabileceğini, yönlendirilemeyen ve pragmatik yönden değerlendirilemeyen bir enerjiye sahip olduğunu göstermeye çalışıyorum.

Focus serisi gözün netlemeye çalışması ve aklın anlamlandırma çabası arasındaki ilişkiyi sorgular. Resme bakma anı netleşmeyen noktalarda uzar. Akıl anlamlandırma mücadelesindedir. Bildiği görselleri tarar ve benzerlikler kurmaya çalışır. Fakat odaklanmayan resim huzursuzluk yaratır.

Aynı zamanda sibernetik estetik nosyonlarıyla oynayan Varsayılan Ayarlar ile zaman birimlerinin görmezden gelinip göstergelerin dallarla ikame edilmesi, doğaya işaret ederek kültür-doğa ikiliğine ve dünyaya yönelik insan merkezci yaklaşıma karşı durmaktadır.

Gün içinde koşarız, yetişmeye, dönmeye, varmaya çabalarız. Kendimizi değil hayatımızı devam ettirebilmek için bir yol ararız, hastalıklarımıza çare ararız, derdimize derman ararız. Tüm bu karmaşa içerisinde kendi aklımızın alabileceği bir düzen oluşturmaya çalışırız, aksi halde tarifsiz korkular yaşarız. Bu durumda yaşam çevremizi kendilemek, dışarıda veya kenarda olmak değil içinde olmak, ona katılmak, müdahale etmek gibi gereklilikleri arzuladıkça içinden çıkılamaz hislere ve hallere bürünür ve referans noktalarını kaybettikçe paniğe kapılırız.

Ben Nerede Yatacağım;
Aynı yeryüzü üzerinde değil aynı gökyüzü altında yaşayan, yakından veya uzaktan bakılan, dağılan, toparlanan, birleşen, kaosunu özgünleştiren bir kent tarifler.

Örneğin, tek başına koltukta oturan çıplak bir adam hiçbir statü kazanamıyor, boynuna takılan bir kravat onu deli gibi gösterebiliyor ve bir takım elbise ise aynı adamı çok önemli bir pozisyona sokabiliyor. Burada soruyor olduğum soru, adamın objelerden bağımsız nerede durduğudur.

Bunun yanı sıra tekrar eden mekanik bir parçası da var. Bu seride de iki tezat kavramı, mekanik ve organik durumları soyutlayarak bir araya getirmeye çalıştım. Daire formunun kendi içerisindeki sürekliliği ve onun zemininde oluşmasını istediğim organik doku soyut bir doğa yorumudur.

Karmaşık bir yapı gibi algıladığımız olayların tümüne ortak bir taban olması gerçekliğini matematik bilimcileri “fraktal” olarak adlandırmaktadır. Doğada kendiliğinden gelişen olaylar belirli katsayıların üst üste eklenmesi yoluyla oluşmaktadır. Kısaca fraktal yapıları oluşturan matematiğin altında yatan denklem çizgisel olmayan ve kendi içinde sürekli tekrarlanan bir yapıdır.

Doğadaki olaylar farklı farklı olsa da aralarında ortak bir nokta vardır. Hepsi farklı düzenlere sahip, ancak tüm bu ortak noktada buluşan olaylar birliğinde düzensizliğe dönüşüyorsa da bütün düzensizlikleri bir sistem bir arada tutmaktadır. Kısaca düzensizlik kendi içinde tek bir yapıdaki düzene itaat ederken bu düzeni “kaos” olarak adlandırabiliriz. Düzenli olduğunu düşündüğümüz hayatımızın özünde çok fazla sayıda düzensizlik var ki her yeni günde yeni doğrularımız, yeni yalanlarımızla tekrarlanan olaylarla yeni yaşamlar biçimleniyor, konumlarımız değişiyor, ancak boyutumuz aynı kalıyor. Bedenimiz sürekli değişirken varlığımıza bir fraktal olarak dönüşümüze DNA’mız sahip çıkıyor ve onun eseri kimliklerimiz oluyor. (Kavlak, 2006: 111)

Doğada fraktalların tüm ince ayrıntılarında bile genel yapının, biçimin bütün özelliklerini taşımaktadır. Her bir ayrıntı, her bir parça bütün yapısındaki büyük görüntünün küçük bölümü olarak yer almaktadır. Çünkü genel olarak “fraktallar”, karmaşık sayı fonksiyonlarında sonsuz ötelemelerle, yeni belirlediğimiz kuralı sürekli tekrarlayarak oluşturulur. Nitekim iki parçayı birleştirerek üçüncü bir parçayı da elde etmiyoruz, yepyeni başka bir sistem elde ediyoruz.

Doğanın kendi içindeki düzenini bozan, yine o düzeni inceleyen ve içinde hayranlıkla var olan insandır. Günümüz insanın müdahale ettiği doğanın temel motifleriyle, fraktal sistemlerinin şifreleriyle oynadığı için bozulan bu doğa gelecek için endişe vericidir.

Tüm canlıların, çevresiyle dengeli ve barışık bir biçimde yaşaması anlamına gelen “Ekosistem” yine insan tarafından müdahalelerle bozulmaktadır. Bu da geniş anlamda çevre sorunlarının yaşanmasına neden olmakta ve gelecekteki yaşamımızın endişe verici sonuçlarını hazırlamaktadır.

Asıl önemli olan o bedenlerdeki yalnızlığı, dili ve kültürü görebilmektir. Çünkü bizler fiziken ne kadar çoğunluğun içinde olsak da aslında ruhen yalnızız. Her gün yabancı insanlar arasında, tanımadığımız yüzlerle yüzleşmekteyiz. Sanırım asıl sorunumuz bu, yaşam karmaşasında sakladığımız kültürümüzün kayboluşuna şahit olmaktayız. “Biz kimiz? Nereden geldik? Nereye gidiyoruz?” sorularını sorarak bireyin varlık nedenini sorgulamaktadır!

“İzole”, küçük bir çocuğun karanlık oturma odasında üç tekerlekli bisikletiyle çemberler çizerken bir taraftan da umutsuz bir hayatın içerisinde izole bir şekilde kurulmuş yapay memnuniyetini simgelemektedir.

Eserde, bu güvensizliğin üst boyutu olarak en samimi anlarında bile birbirine güvenmeyen bir çift görüyoruz. Bu güvensizlik, toplumsal bir hastalık gibi, eşyalara bile sirayet etmiş durumda. Odadaki her şey o kadar şeffaf ki, yavaş yavaş ortadan kalkacak gibiler. Tıpkı, toplumsal ilişkiler denli.

Yaptığım çalışmaların hepsini tek seansta bitiriyorum. Renklerin ve biçimlerin ön planda olmadığı ve figüratiften kaçındığım öznel bir anlatım yolunu tercih ediyorum. Ayrıca kompozisyonlarım fazla hareketli olduğu için sadece tek renk tercih ederken bazılarında ise iki rengi tercih ediyorum.

Günümüz teknolojisiyle her şey bize kusursuz gösterilmekteyken aslında yaşantılarımızın kusurlu olduğunu anlatıyorum. Göstermek istediğim bize gösterilen ve ulaşmaya çalıştığımız pürüzsüzlüğün aslında bir illüzyon olduğu, hayatlarımızın pürüzleriyle güzel olduğudur. Kusursuz olmaya çalışmak bizi kısırlaştırmakta ve monotonlaştırmakta; bu illüzyon duygularımızı gittikçe köreltmektedir. Aslında bu çalışmalarımda gözlemlerimi ve bu gözlemlerin bendeki yansımalarını soyutlaştırıp resme aktarıyorum.

Reverse Image Search (RIS), eşleştirmeyi-veri göstermeyi arattırılan görselin piksel dağılımına, yan yana gelme dizilimine göre oluşturduğundan eşleşme, imge düzleminde mantıksal değil rastlantısaldır. RIS tarafından doğrulanan fotoğrafların gerçekliği, virtüel tabanda karşılığını tuval düzleminden bağımsız olarak kendi gerçekliğini oluşturmaktadır. Tuval yüzeyinden RIS’te tümevarım yöntemle arattırılan, her arattırıldığında bütün-parça diyalektiğinde Google görsel datadan eşleşen “benzer görseller” ızgara planında çapraşık eşleşme bağıntısını gösterir.

Bu süreç; rastlantısal olanın düzene dönüştürülmesi izleğinde RIS metodu üzerinden doğrulama ve eşleştirme ile oluşan verilerin analizini gerçeklik kanalları bağlamında ele alır, gösterir, ilk imgenin varlığını siler. Kaynağı (tuval yüzeyi) süreç içerisinde sürekli değişime uğradığından imgeler RIS’te doğrulandıktan sonra sabit verilere dönüşerek sabit hale gelmektedirler. Google’ın görsel data olarak sunduğu “earth” imgeleri, post internet sanatının önermesi kabul edilen “kendine mal etme” - hazır görsel kullanma yönteminin olanakları ile biçimsel olarak da bütün parça dizgesine bağlı kalınarak “Reverse Image Search”ün web sayfasının screeshot’ı alınarak pleksi sandviç baskı tekniği üzerinden tüm bu süreçlerin belgesini göstermeyi - veri oluşturmayı amaçlar. Süreç içerisinde ilk imgesi silinmiş tuval yüzeyinden çekilen earth fotoğrafları RIS’te bir araya getirilerek kaynağı olan tuval yüzeyi ile birlikte tek zeminde buluşmaktadır.

Beğenelim ya da beğenmeyelim ayakta kalabileceğimiz tek yer “aydınlık”tır. Aydınlanma kelimesine kavramsal katkıları bilinen portreler, ihtiyacımız olan çağdaşlaşma ve aydınlanma tutkusu mutluluk sebebidir; evrimleştirir.