Doğanın Sanat ile Buluşması: Eko Sanat​

Doğa ve çevre temalarının 1960’lı yılların sonundan itibaren sanatın odak noktası haline gelmeye başlaması ile “Eko Sanat” akımı ortaya çıkıyor. Bu yılların aynı zamanda sürdürülebilirlik, geri dönüşüm ve atık maddelerin değerlendirilmesi ile ilgili toplumda bilinçlendirme çalışmalarının başladığı bir dönem olduğunu da söyleyebiliriz. Günümüzde de ekolojik tahribatın kaygı veren seviyelere ulaşması, doğal kaynakların hızla tüketilmesi, bitki-hayvan türlerinin yok olması, iklim değişikliği gibi hayati sorunlara dikkat çekmek için sanatçılar “Eko-Sanat” akımı ile insanlara ulaşmayı amaçlıyor.

Çevre ve sürdürülebilirlik konularındaki hassasiyetin artması bu olguları temel alan yapıtların, sergilerin de gittikçe çoğalmasının nedeni. Atölyelerden ziyade doğa ve gündelik yaşamdan güç alan ekolojik sanatın temsilcileri istenirse çevrenin iyileştirilmesi adına fark yaratacak bir bilinçliliğin oluşturulabileceğine inanıyor. Dünyanın geleceği ile ilgili endişe duyan çok sayıda sanatçı, insanın doğaya yabancılaşmasına ve özümüze nasıl geri dönebileceğimize dair konuları bize sorgulatmak amacıyla önümüze getiriyor.

Peki Nedir Bu Eko Sanat?

20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren ortaya çıkan “Eko Sanat” doğa ve onunla ilgili kavramları konu edinen bir sanat akımı. Doğadan ilham alınarak yaratıcı ve çarpıcı eserlerin üretildiği eko sanat akımının canlı yaşamını çok ciddi şekilde tehdit eden sorunlara karşı ortaya çıkan stratejik bir bilinçlendirme çalışması olduğunu da söyleyebiliriz. Bu akıma destek veren sanatçıların bir kısmı eserlerinde doğa konularını işlerken bir bölümü de doğada buldukları malzemeleri ya da atık maddeleri yeniden değerlendirme yönünde çalışmalar ortaya koyuyor.7

Eko Sanat Akımı Hangi Konuları Öne Çıkarıyor?

Çevresel sürdürülebilirlik adına organik ve doğal maddelerin tercih edilmesi, atık ürünlerin geri dönüşüm süreci içinde yeniden değerlendirilmesi eko sanat akımında sıkça gördüğümüz temalar. Eko sanat alanının genel olarak öne çıkardığı konuları şu şekilde maddeleyebiliriz:

• İklim değişimi
• Yerleşim
• Sürdürülebilirlik
• Doğal kaynaklar ve onların verimli kullanımı
• Sistem-Reform
• Atık maddeler ve çöpler

Dünyadaki her şeyin birbirini etkilediği artık çok daha fazla kişi tarafından fark ediliyor. Ekolojik problemler ekonomi, sosyal, kültürel, siyasi olmak üzere hayatın hemen her alanında kaosa yol açıyor. Yani sosyal sürdürülebilirlik adına da doğa ve çevre tahribatının önüne geçebilmek son derece önemli. Eko sanat akımı ile toplumsal uyanışı gerçekleştirmeye çalıştıran sanatçılar eserleri aracılığıyla geri plana atılan tüm bu konuları insanların dikkatine sunuyor.

Eko Sanat ile İnsanın Doğaya Dönüşü

Eko sanat özellikle şehirli insanın doğaya karşı mücadelesine ve ondan hızla uzaklaşmasına vurgu yapıyor. Şehirdeki yeşil alanların hızla azalması, doğanın yok edilmesi, sanayi ve teknoloji alanındaki bazı gelişmelerin ekolojik sorunları daha da büyütmesi önüne geçilmesi zor durumlarla insanları karşı karşıya bırakıyor.

Betonlara ve binalara alışan insanlar özlerine de büyük bir yabancılaşma içinde. Eko sanatın öncelikli amaçlarından biri insanın doğanın ayrılmaz bir parçasını olduğunu; ona dair devam ettirilen bu savaşın insanlığın ve dünyanın sonunu getireceğini göstermek.

Eko Sanat Neleri Değiştirdi?

Doğa konusu tarih boyunca sanatın en etkileyici ve önemli kaynaklarından biri olmuştur. Doğa manzaralarının kağıda, tuvale yansıtılması genellikle doğa ile direkt bağlantılı görülmediği için biraz pasif bir yöntem olarak değerlendirilebilir. Eko sanat ise 20. yüzyılın ortasından itibaren sanayi ve teknoloji alanındaki gelişmelerin ekolojik açıdan yarattığı büyük sorunlara karşı yapılan aktif çalışmaları kapsıyor.

Eko sanat sanatta farklı anlatım biçimlerini ortaya çıkarıyor. Toplumsal ve sosyal faydaları odak noktasına alan ekolojik sanat çoğu sanatçının da bakış açısını büyük ölçüde değiştirmiştir. Aktivist ve yaratıcı bir duruş sergileyen bu sanat akımının temsilcileri insanların isterlerse alışkanlıklarında değişiklik yapabileceğine de sıklıkla vurgu yapıyor. Ufak tefek değişikliklerin, edinilen bazı faydalı alışkanlıkların doğayı korumada ne kadar önem taşıdığına dair bilinçlilik yaratılmak isteniyor.

Sanatın evrensel dilinden de yararlanarak küresel düzeydeki çevre ve ekolojik problemlere acil çözümler üretilmeye çalışılıyor. Doğa ile iç içe yaşadığımızı ve ondan kopmanın yok oluş demek olduğunu eserleri ile anlatmaya çalışan bu değerli sanatçılar aynı zamanda çok basit malzemelerle de sanat yapılabileceğini gözler önüne seriyor. Doğada bulduğunuz bir maddeden ya da evinizdeki eski kullanmadığınız bir eşyadan bile sanat eseri çıkabileceğini gösteriyorlar. Hızlı tüketim eğilimlerine karşı eleştirel bir perspektifin varlığı da göze çarpıyor.

Eko Sanat Çalışmalarından Bazı Örnekler

İnsan-doğa ilişkisine farklı bir bakış açısı getiren eko sanat alanında yerli-yabancı birçok önemli sanatçının eser ve sergileri bulunuyor. Eko sanat dalında başarılı eserler ortaya koyan sanatçılar arasında Mehmet Ali Uysal, Neslihan Yetişkin, Ayşe Erkmen, Alice Aycock, Nancy Holt, Michael Heizer, Jan Dibbets, Alan Sonfist gibi isimler yer alıyor.

Eko sanat akımının en güzel örnekleri arasında ise Eskişehir Odunpazarı Müzesi’ndeki Japon sanatçı Chikkunsai’nin eseri ön plana çıkıyor. Doğadaki dört elementten ilham alınarak ve kaplan bambu türü ile üretilen bu eser görenleri etkisi altına almayı başarıyor.

Doğada yapılan eserler açısından örnek vermemiz gerekirse bu alandaki en etkileyici sanat yapıtlarından birinin Agnes Denes’e ait olduğunu söyleyebiliriz. Çöplük haline gelmiş ve atıklarla dolu bir alanı temizleyen sanatçı “Buğday Tarlası-Bir Yüzleşme” isimli projesi ile eko sanat alanının en unutulmaz eserlerinden birini ortaya çıkarmıştır.

Alaattin Kirazcı’nın “Ekolojik Sanat ve Organik Heykel Projesi” ise organik şehir bahçesi etkinliklerini konu alıyor. İnsanların kendine doğal bir bahçe oluşturmasını ve birçok ekolojik faaliyetin gerçekleştirilmesini içeren proje, şehirlilerin doğadan uzaklaşmasını çarpıcı bir biçimde eleştirerek ekolojik farkındalık yaratmayı amaçlıyor.