Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) Nedir?​

Genel Bilgiler

ETS Nedir?

Emisyon Ticaret Sistemi (ETS), sera gazı emisyonlarının piyasa temelli mekanizmalarla kontrol edilmesini sağlayan bir sistemdir. “Karbon piyasası” olarak da adlandırılır. Devlet, belli bir dönem için toplam sera gazı emisyon miktarına bir üst sınır (tavan) koyar ve şirketlere bu sınır dâhilinde emisyon izni tahsis eder. Bu izinler, şirketler arasında alınıp satılabilir. Böylece karbon salımı ekonomik bir değer kazanır ve azaltım için finansal teşvik oluşur.

ETS Nasıl Çalışır?

  • Her şirketin salabileceği karbon miktarı sınırlıdır.
  • Emisyonunu sınırın altında tutan şirket fazla izinlerini satabilir.
  • Hedefini aşan şirketler ek izin satın almak zorundadır.
  • Toplam izin miktarı her dönemde kademeli olarak azaltılır; böylece ülke genelinde emisyonlar düşer.

ETS'nin Önemi Nedir?

ETS, iklim değişikliğine karşı en etkili piyasa araçlarından biridir. Karbonun maliyetli hale gelmesi, şirketleri enerji verimliliği, temiz teknoloji ve yenilenebilir enerji yatırımlarına yönlendirir. Aynı zamanda düşük karbonlu üretim yapan şirketler avantajlı hale gelir. Avrupa Birliği ETS'si bugün dünyanın en büyük karbon piyasasıdır. Türkiye ise 2025'te kabul edilen İklim Kanunu ile kendi ETS mekanizmasını kurmak üzere yasal zemini oluşturmuştur.

ETS Uygulamasının Zorlukları Nelerdir?

  • Karbon fiyatlarının piyasa dalgalanmalarına bağlı olması.
  • Şeffaf ve güvenilir ölçüm-raporlama altyapısı gerektirmesi.
  • Karbon kaçağı riskini önlemek için uluslararası uyumun zorunlu olması.

ETS'nin Çevresel ve Ekonomik Etkileri Nelerdir?

Çevresel Etkiler:

  • ETS, toplam emisyonlar için üst sınır koyarak sera gazı salımlarını kademeli şekilde azaltır.
  • Karbonun fiyatlandırılması, işletmeleri enerji verimliliği, yenilenebilir enerji kullanımı ve düşük karbon teknolojilerine yönlendirir.
  • Ormanlaştırma ve karbon yutak alanlarına yapılan yatırımlar artar, böylece ekosistem hizmetleri güçlenir.
  • Uzun vadede hava kalitesi iyileşir, halk sağlığı üzerindeki olumsuz etkiler azalır.

Ekonomik Etkiler:

  • Karbon maliyeti, şirketlerin üretim süreçlerini yeniden tasarlamasına yol açar; bu ilk aşamada maliyet artışı yaratsa da uzun vadede verimlilik kazancı sağlar.
  • ETS, yeşil finansman ve karbon piyasaları için yeni fırsatlar yaratır. Emisyonunu azaltan şirketler karbon hakkı satarak gelir elde edebilir.
  • Düşük karbon teknolojileri ve yenilenebilir enerji sektörlerinde istihdam ve yatırım artışı teşvik edilir.
  • Karbon yoğun sektörler için rekabet baskısı oluşur; ancak bu aynı zamanda uluslararası ticarette AB ETS ve Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) gibi düzenlemelere uyum açısından stratejik avantaj sağlar.
  • ETS'nin sağladığı karbon fiyat sinyali, yatırımcıların daha sürdürülebilir projelere yönelmesini kolaylaştırır ve ekonomide uzun vadeli dönüşüm başlatır.