2022 Kültür & Sanat Dünyasında Öne Çıkan Çalışmalar​

En iyi performans: ‘Hayat Ağacı’ Dünya Prömiyeri -Fazıl Say x Refik Anadol

Sanatıyla Türkiye’yi global ölçekte temsil eden en önemli değerlerimizden biri olan piyanist ve besteci Fazıl Say’ın ‘Hayat Ağacı’ suitinin dünya prömiyeri Eylül ayında sanatseverlerle buluştu. Sanatçı eseri seslendirdiği süre boyunca teknoloji ve sanatın sınırlarını bulanıklaştıran medya sanatçısı ve tasarımcı Refik Anadol, notaları yapay zeka ile tasarladığı dijital tuval ile buluşturdu. Konserde aynı zamanda Fazıl Say’a, Azeri kökenli Türk viyolonsel sanatçısı ve 2021 yılında İngiltere merkezli Classic FM tarafından klasik müzik alanında “Dünyanın 30 Yaş Altı En Önde Gelen 30 Müzisyeninden Biri” olarak seçilen Jamal Aliyev eşlik etti. İkili, programın ilk bölümünde Cesar Franck, ikinci bölümünde ise “Dört Şehir Sonatı”nı seslendirerek seyircilere sürükleyici bir deneyim yaşattı. Konserin son bölümünde ise sanatçının 2021 yılında viyolonsel ve piyano için bestelediği ‘Hayat Ağacı’ süitinin dünya prömiyeri dinleyicilerle buluştu. ‘Hayat Ağacı’nın seslendirildiği süre boyunca, Refik Anadol’un yapay zekâ ile tasarladığı veri heykeli müziğin notalarında adeta dijital tuvale döküldü. Bölüm başlıkları “Umut”, “Babam Ahmet Say”, “Ece”, “Annem anısına” ve “Hayat Ağacı” olan eserin her birinde dijital tuval seslendirme ile birlikte şekillenirken, seyirciler duyguların ve renklerin büyüsüne kapıldığı harika bir atmosfer deneyimlediler.​

En iyi global sergi: Weird Sensation Feels Good -ArkDes

Hiç kafa derinizden omurgaya doğru ilerleyen ve sizi derinden rahatlatan bir ses veya video ile karşılaştınız mı? Veya sizi uyutacak kadar iyi gelen bu garip hissi daha önce merak etmiş miydiniz?

‘ASMR’ dünyasına hoş geldiniz. Bu garip ama kitlesel insan deneyimini meşrulaştırmak amacıyla Jennifer Allen ilk kez 2010 yılında ‘ASMR’ terimini ortaya attı. ASMR, Türkçe ismiyle Otonom Duyusal Meridyen Tepkisi, düşük desibeldeki bazı seslerin beyinde uyandırdığı, işitme temeline dayanan ancak görme duyusuyla desteklenen bir his olarak tanımlanabilir. ASMR Dünyası, Londra’daki Design Museum’da devam etmekte olan ve sürükleyici, interaktif ve video enstalasyonları içeren bir sergi. Ruh Sağlığı Farkındalık Haftası sırasındaMayıs ayında açılan sergi, ASMR kültürünü, topluluğunu ve yaratıcılığını gözler önüne seriyor. Sergi, ilk kez 2020 yılında açıldığı İsveç Mimarlık ve Tasarım Merkezi ArkDes ile işbirliği içinde sunuluyor.

ArkDes, mimari, tasarım, zanaat ve sanatla ilgili olağandışı konuları içeren bir platform ve yenilikçi sergilere imza atıyor. Geçtiğimiz Nisan ayında, ASMR kavramını ve topluluğunu araştıran ve maddesellik ve dijital yakınlık üzerine farklı bakış açıları sunan Weird Sensation Feel Good adlı bir sergi açtı. ASMR’nin internet öncesi geçmişini, sürükleyici yerleştirmeler, canlı performanslar ve video sunumlar yoluyla inceleyen sergi, ASMR’nin günümüzde bir tasarım ve reklam aracı olarak nasıl kullanıldığını inceliyor. Tüketicileri çekmek için her zaman yeni bir yol arayan Pokemon ve Ikea gibi markaların reklamlarındaki fısıltı, hışırtı ve dokunma gibi tanınmış ASMR tetikleyicilerini gözler önüne seriyor. Sergi tasarımı, akustik olarak temperlenmiş bir ortam sunarak konukların yakından bakma, yakından dinleme ve yakın hissetme gibi çok duyulu bir deneyime dalmalarına olanak tanıyor.

Sergiye girerken konuklar ayakkabılarını çıkarıyor ve metalik ‘dökülme’ye adım atarken bornoz giymeye davet ediliyor. Alanın çift koridorlu kurulumu, ziyaretçilerin birbirlerini gözlemlemelerine olanak tanıyarak canlı ASMR performansları için bir sahne yaratıyor. Konuklar yumuşak koridorlarda oturmak veya uzanmak için en rahat noktaları bulurken, ASMR'liler seremoninin yeni ustaları oluyor. Bu nedenle sergi, yeni bir tür halka açık sentetik spa için bir prototip haline geliyor ve fiziksel dokunuştan ve ortak alanlardan kaçınma ihtiyacının mevcut ortak endişelerine yönelik yeni bir rahatlama sunuyor.

En iyi tiyatro: Toz - Yazar: Murat Mahmutyazıcıoğlu, Oyuncu: Zerrin Tekindor, Yönetmen: Hira Tekindor

Betonların göğü henüz delmediği zamanlarda büyük şehrin sokaklarında, apartman önlerinde büyüyen bir kız çocuğu. Güzeller güzeli ev kadını anne ile titiz avukat babanın tek kızı: Handan. Sokakların da anne babasıyla yaşadığı evin içi gibi huzursuz olduğu zamanlardan geçerek büyüyen, kendi yolunu bulan bir genç kadın…

Kafasının ve kalbinin içi seslerle dolu; çok uzaklardan gelen bir melodi, kuşlar, rayların sesi, sevinçli bir hediye paketinin hışırtısı, annesinin, babasının, babaannesinin, halasının sesi… Sonra birden fazla ‘çat’ sesi, farklı zamanlarda, farklı evlerin duvarlarında yankılanan…

Karşımıza yetişkin bir kadın olarak çıkan Handan’la tanıştığımızda; o, çocukluğundan bugüne uzanan bir hikâyeye çoktan dalıp gitmiş olacak. Handan’ın ve onun hafızasından çıkıp gelen annesi Feri’nin öyküsü, 1960’lardan bugüne uzanan bir anlatıya yerleşiyor. Murat Mahmutyazıcıoğlu’nun kaleminden çıkan, çok kişiyle kesişen bu tek kişilik kadın oyunu, Hira Tekindor’un yönetiminde, Zerrin Tekindor’un performansıyla Kasım ayında seyirciyle buluştu.

En iyi moda şovu: Saint Laurent İlkbahar Yaz 2023 -Es Devlin

Sahne tasarımcısı ve sanatçı Es Devlin, moda evi Saint Laurent’in İlkbahar Yaz 2023 defilesi için ışıklı bir monolitik halka ile çölde bir vahayı aydınlatan rüya gibi bir set tasarladı. Gösteri, Marakeş'in hareketli sokaklarından biraz uzakta olan Agafay Çölü'nde, modanın geleceğine bakarken markanın geçmişini vurgulayan bir çöl vahasının ortasında gerçekleşti.

Devlin, bölgede yaşayan zanaatkarlar tarafından oluşturulan tozlu kırmızı, taş benzeri oturakları çevreleyen ayna kaplı bir sütun dizisinin yanı sıra gösteri alanının ortasında dairesel bir vaha göleti yaratmış. Gösterinin merkezinde dairesel bir göletten yükselen parlak bir halka, dalgalı sis bulutları yayarak rüya gibi bir set oluşturuyor. Gösteri başlarken, kumul manzarası, ortamın kenarında yerden yükselen yapay sis tarafından bulutlanırken, konukların dikkati uzaktaki tepeli çöle çekiliyor. Gösteri sona erdiğinde ise iç kenarı boyunca aydınlatılan delikli bir metal halka göletten yükseliyor, bükülerek dönüyor ve ortama etkinlik alanını bulanıklaştıran yapay bir sis yayıyor.

Saint Laurent defile alanı, Amerikalı yazar Paul Bowles’in kaleme aldığı, Kuzey Afrika'nın şehirleri ve çöllerinde geçen The Sheltering Sky romanından etkilenerek yekpare ve parlak bir vaha olarak ortaya çıkıyor. Bowles, kitabında bize sonsuz gibi görünenin içindeki değerli sonluyu düşünmemizi hatırlatıyor: “Hayatı tükenmez bir kuyu olarak düşünürüz; oysa her şey belirli sayıda ve gerçekten çok az sayıda gerçekleşir.”

Fransız moda evi ayrıca gösterinin çevresel etkisini azaltmak üzere tüm gösteriyi karbon nötr olacak şekilde kurgulamış. Çölün hassas ekolojisine saygı gösteren ekip, düşük etkili bir tasarım için çaba göstermiş. Gösteri öncesinde çevre uzmanları, alanın biyolojik çeşitliliğini korumak için bir dizi çalışma yürütürken, gösteride kullanılan malzeme ve ekipmanlar yerel kuruluşlara bağışlanmış. Dairesel gölet içerisinde içilmeyen su kullanılmış; etkinlikten sonra su, zeytin ağacı çiftliklerinde sulama amaçları da dahil olmak üzere Agafay çevresindeki tarımsal projelerde yeniden kullanılacak.

En iyi film: Yüzücüler -Yönetmen: Sally El Hosaini

2022 yılına damga vuran filmlerin başında senaryosunu Sally El Hosaini ve Jack Thorne’nin üstlendiği Yüzücüler filmi yer alıyor. Gerçek hayat hikayesinden esinlenerek hazırlanan filmde, Suriye iç savaşından kaçmak için mücadele eden iki kız kardeş olan Yusra ve Sarah Mardini’nin yeniden yaşama tutunma hikayesini konu alıyor.

Savaşın parçaladığı Suriye'de Yusra'nın olimpiyat altın madalyası almak gibi büyük hayalleri vardır, ancak ülke saldırı altına girdiğinde yüzme hayalinin yerini hayatta kalabilme endişesi alır. Doğup büyüdükleri topraklarda ölümle burun buruna gelen iki kız kardeş daha iyi bir gelecek umuduyla tehlikeli denizleri aşarak Berlin’e yola çıkar. Almanya'ya ulaşmayı başaran kız kardeşler için asıl yaşam mücadelesi ise yeni başlamaktadır. Mültecilikten olimpiyat şampiyonluğuna uzanan ilham verici hayat hikayesi bu yılın mutlaka izlenmesi gereken filmlerinin başında geliyor.