İçeriğe atla

Ürün ve Hizmet Ücretleri

Hesaplama Araçları Kampanyalar Şube & ATM EN

KAMPANYALAR

Hemen Odealı olun, 100.000 TL yatırımınıza 10.000 TL’ye varan Hediye Fon fırsatını kaçırmayın! Arkadaşını Davet Et, 30.000 TL Nakit Ödül Kazanma Şansını Yakala! Hemen Odealı Olun, Hisse Senedi Komisyonunuzun 2.000 TL’si Bizden Olsun!
TÜM KAMPANYALAR
TR EN
ŞUBE&ATM
Hesaplama Araçları Kampanyalar Ürün ve Hizmet Ücretleri
MÜŞTERİ OL
g

Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) Nedir, Nasıl Hesaplanır?​

Genel Bilgiler

Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) Nedir?

Bir ülkenin ekonomik performansı ve refah seviyesi hakkında fikir sahibi olmak için kullanılan birçok temel makroekonomik gösterge bulunur. Bu göstergeler arasında, bir ülkenin vatandaşlarının ekonomik faaliyetlerini ölçen Gayri Safi Milli Hasıla, yani GSMH kavramı öne çıkar.

Bu ekonomik terim, ülkenin genel zenginliğini ve üretim gücünü anlamada kritik bir rol oynar. Bu nedenle gayri safi milli hasıla nedir sorusunun yanıtını, ayrıca sıkça karıştırıldığı Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYH) ile arasındaki temel farklar gibi konuları bilmek de büyük öneme sahiptir.

GSMH Ne Demek, Neyi İfade Eder?

GSMH ne demek sorusunun en temel yanıtı, bir ülke vatandaşlarının, belirli bir dönemde (genellikle bir yıl) hem ülke içinde hem de ülke dışında ürettikleri mal ve hizmetlerin toplam piyasa değeridir. Gayri safi milli hasıla kavramının anahtarı, "vatandaşlık" ilkesidir.

Yani bir ülkenin sınırları içinde üretim yapan yabancı uyruklu kişi veya şirketlerin gelirleri bu hesaba dahil edilmezken, o ülkenin vatandaşlarının yurt dışındaki yatırımlarından veya çalışmalarından elde ettikleri gelirler bu hesaba dahil edilir.

GSMH nedir sorusuna daha teknik bir perspektiften bakıldığında, bu göstergenin bir ülkenin ekonomik gücünün ve vatandaşlarının toplam gelir seviyesinin önemli bir ölçütü olduğu görülür. Bir ülkenin GSMH seviyesinin artması, genellikle o ülkenin vatandaşlarının toplamda daha fazla gelir elde ettiği, üretim kapasitesinin ve refahının arttığı şeklinde yorumlanır.

Bu veri, hükümetlerin ekonomik politikalarını şekillendirirken uluslararası kuruluşların ülkeleri ekonomik olarak karşılaştırırken ve yatırımcıların yatırım kararları alırken dikkate aldığı temel göstergelerden biridir. Ancak GSMH tek başına bir ülkenin gelir dağılımı veya yaşam kalitesi hakkında tam bir resim sunmaz; bu nedenle diğer ekonomik ve sosyal göstergelerle birlikte değerlendirilmesi gerekir.

GSMH Nasıl Hesaplanır?

GSMH nedir ve nasıl hesaplanır? konusu, makroekonominin temelini oluşturan üç farklı yaklaşımı içerir. Teorik olarak bu üç yöntemin de aynı sonucu vermesi beklenir. Bu yöntemler, ekonomideki toplam çıktıyı farklı açılardan ölçer: Yapılan harcamalar, üretilen mallar veya elde edilen gelirler.

Harcamalar Yöntemiyle GSMH Hesaplama

Bu yöntem, ekonomide belirli bir dönemde yapılan nihai harcamaların toplamını esas alır. Temel olarak üretilen tüm mal ve hizmetlerin kimler tarafından satın alındığını toplar. Formülü şu şekildedir:

GSMH = Tüketim (C) + Yatırım (I) + Devlet Harcamaları (G) + (İhracat (X) - İthalat (M)) + Net Dış Alem Faktör Gelirleri

  • Tüketim (C): Hane halklarının mal ve hizmetler için yaptığı tüm harcamaları ifade eder.
  • Yatırım (I): İşletmelerin makine, teçhizat, fabrika gibi sermaye mallarına ve stoklarına yaptıkları harcamalardır.
  • Devlet Harcamaları (G): Devletin mal ve hizmet alımları için yaptığı harcamalardır.
  • Net İhracat (X - M): Ülkenin ihracatından ithalatının çıkarılmasıyla bulunan değerdir.
  • Net Dış Alem Faktör Gelirleri: Ülke vatandaşlarının yurt dışından elde ettikleri gelirler ile yabancıların ülke içinden elde ettikleri gelirler arasındaki farktır. GSMH ile GSYH'yi ayıran en temel kalem budur.

Üretim Yöntemiyle GSMH Hesaplama

Bu yaklaşımda, belirli bir dönemde ülke ekonomisinde üretilen tüm nihai mal ve hizmetlerin piyasa değerleri toplanır. "Nihai" mal ve hizmet vurgusu önemlidir, çünkü bu yöntemle ara malların değeri tekrar tekrar sayılmaz.

Bu çifte sayımı önlemek için, her üretim aşamasında yaratılan katma değerlerin toplanması esasına dayanır. Tarım, sanayi ve hizmetler gibi ana sektörlerin her birinde yaratılan katma değerler toplanır ve bu toplama Net Dış Alem Faktör Gelirleri eklenerek Gayri Safi Milli Hasıla bulunur.

Gelir Yöntemiyle GSMH Hesaplama

Gelir yöntemi, üretim faktörlerinin üretim sürecine katılmaları karşılığında elde ettikleri gelirlerin toplamını esas alır. Üretilen her mal veya hizmet, aynı zamanda birileri için bir gelir yaratır. Bu yöntemde toplanan temel gelir kalemleri şunlardır:

  • Çalışan ücretleri: Emek karşılığında ödenen tüm maaşlar, ücretler ve sosyal yardımlar.
  • Faiz gelirleri: Ödünç verilen sermaye karşılığında elde edilen faizler.
  • Kira gelirleri: Mülk sahiplerinin elde ettiği kira gelirleri.
  • Kârlar: Şirketlerin vergiden önceki kârları.
  • Dolaylı vergiler: Devletin üretim ve satış üzerinden aldığı vergiler.
  • Amortismanlar: Sermaye mallarının zamanla yıpranma payı.

Bu gelirlerin toplamına yine Net Dış Alem Faktör Gelirleri eklenerek GSMH verisine ulaşılır.

GSMH ile GSYH Arasındaki Fark Nedir?

GSMH ve GSYH, birbiriyle sıkça karıştırılan iki önemli ekonomik göstergedir. Aralarındaki temel fark, üretimin nerede ve kimler tarafından yapıldığına dayanır:

  • Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYH): Bir ülkenin sınırları içinde, belirli bir dönemde üretilen tüm nihai mal ve hizmetlerin toplam piyasa değerini ölçer. GSYH'de önemli olan üretimin coğrafi konumudur; üretimi yapanın vatandaşlığı önemli değildir. Yani Türkiye'de üretim yapan bir yabancı şirketin geliri Türkiye'nin GSYH'sine dahil edilir.
  • Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH): Bir ülkenin vatandaşları tarafından, belirli bir dönemde üretilen tüm nihai mal ve hizmetlerin toplam piyasa değerini ölçer. GSMH'de önemli olan üretimi yapanın vatandaşlığıdır; üretimin coğrafi konumu önemli değildir. Yani, bir Türk vatandaşının yurt dışındaki yatırımından elde ettiği gelir Türkiye'nin GSMH'sine dahil edilirken, Türkiye'de üretim yapan yabancı şirketin geliri dahil edilmez.

Matematiksel olarak ilişki şu şekildedir:

GSMH = GSYH + Net Dış Alem Faktör Gelirleri

Eğer bir ülkenin vatandaşlarının yurt dışından elde ettiği gelirler, yabancıların o ülkeden elde ettiği gelirlerden fazlaysa, GSMH, GSYH'den büyük olacaktır.

GSMH Oranları Ülkeler Arasında Nasıl Karşılaştırılır?

Farklı ülkelerin GSMH verilerini karşılaştırırken, daha anlamlı bir sonuç elde etmek için bazı düzeltmeler ve ek göstergeler kullanılır. Öncelikle, her ülkenin kendi para birimi cinsinden hesaplanan nominal GSMH değerleri, ortak bir para birimine (genellikle ABD Doları) çevrilir. Ancak bu çevrim, kur dalgalanmalarından etkilenebilir.

Daha doğru bir karşılaştırma için "Satın Alma Gücü Paritesi (SAGP)" yöntemi kullanılır. SAGP, farklı ülkelerdeki fiyat seviyeleri arasındaki farkları ortadan kaldırarak, para birimlerinin gerçek satın alma gücünü yansıtır. Bu yöntemle hesaplanan GSMH (SAGP), ülkelerin yaşam standartları ve ekonomik büyüklükleri hakkında daha gerçekçi bir karşılaştırma olanağı sunar.

Ayrıca, toplam GSMH değeri bir ülkenin nüfus büyüklüğünden etkilendiği için, kişi başına düşen refah seviyesini görmek amacıyla "Kişi Başına Düşen GSMH" hesaplanır. Bu değer, toplam GSMH'nin ülke nüfusuna bölünmesiyle bulunur ve ortalama bir vatandaşın gelir seviyesi hakkında fikir verir. Bu veriler, ülkelerin ekonomik gelişmişlik düzeylerini sınıflandırmak için Dünya Bankası ve IMF gibi kuruluşlar tarafından yaygın olarak kullanılır. Bu tür makroekonomik göstergeler, yatırımcıların güncel piyasa verileri ışığında altın alım satım gibi yatırım kararları alırken dikkate aldığı faktörler arasında da yer alabilir.

GSMH Verileri Hangi Kurumlarca Açıklanır?

Türkiye'de Gayri Safi Milli Hasıla ve Gayri Safi Yurt İçi Hasıla verileri, ülkenin resmi istatistik kurumu olan Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından hesaplanır ve kamuoyuna açıklanır. TÜİK, bu verileri genellikle üçer aylık dönemler (çeyreklik) ve yıllık bazda düzenli olarak yayımlar. Açıklanan veriler, ekonominin büyüme performansını, sektörel dağılımını ve genel sağlığını takip etmek için kullanılır.

Uluslararası düzeyde ise Dünya Bankası (World Bank), Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) gibi kuruluşlar, üye ülkelerin GSMH ve GSYH verilerini toplayarak karşılaştırmalı analizler ve raporlar yayımlarlar. Bu kuruluşların yayınladığı veriler, küresel ekonomik trendleri anlamak ve ülkeler arası ekonomik karşılaştırmalar yapmak için temel bir kaynak niteliğindedir. Bu kurumların web siteleri, en güncel ve güvenilir verilere ulaşmak için başvurulması gereken yerlerdir.

Kaynak:
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD)