i

İMKB Ne Demek? İMKB’nin Açılımı Nedir?​

Genel Bilgiler

İMKB Ne Demek? İMKB'nin Açılımı Nedir?

İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB), Türkiye'de sermaye piyasalarının tarihine ve gelişimine merak duyan kişilerin sıkça duyduğu kısaltmaların başında gelir. Uzun yıllar boyunca ulusal finans dünyasının merkezinde yer alan bu kısaltma ve temsil ettiği kurum hakkındaki detaylar, yazının devamında sizleri bekliyor.

İMKB Nedir? İMKB'nin Açılımı

İMKB ya da tam adıyla İstanbul Menkul Kıymetler Borsası, Türkiye'de menkul kıymetlerin alım-satım işlemlerinin gerçekleştirildiği resmi borsadır. Kurum, 1985 yılında kurulduktan 1 yıl sonra, yani 1986'da faaliyetlerine başlar. İMKB, adından da anlaşılabileceği üzere yalnızca hisse senedi ve belli başlı menkul kıymetlerin işlem gördüğü bir yapılanmadır. Hisse senetlerinin yanı sıra tahvil, bono gibi yatırım araçları, Türkiye'nin ilk ve en büyük borsasında yatırımcılara sunulur.

İMKB'nin Kuruluş Amacı ve Görevleri

İMKB açılımı ve tanımı sonrasında kuruluş amacına değinmekte de fayda vardır. İstanbul Menkul Kıymetler Borsası, Türkiye’de belli başlı yatırım araçlarına yönelik işlemleri merkezine alan organize ve düzenli bir piyasa oluşturmak amacıyla kurulur. Bu amaca ek olarak borsa, ulusal finans sistemi ve ekonomik yapısındaki eksiklere cevap verecek bir sermaye piyasası oluşturma misyonunu üstlenir. Zira İMKB öncesinde Türkiye’de, düzenli piyasa ve kurumsal altyapı eksiklikleri mevcuttur.

Serbest rekabet ilkesine dayalı bir sermaye piyasası oluşumuna fırsat tanıyan İstanbul Menkul Kıymetler Borsası, yatırımcı haklarının korunmasını mümkün kılar. Bu doğrultuda çeşitli kanun ve düzenlemelerle desteklenen borsa ayrıca şirketlere finansman sorunlarını çözebilme olanağı sağlar. Zira şirketler, halka açılarak finansman ihtiyaçlarını yalnızca bankalardan gidermek yerine yatırımcı desteği almaya başlar. Haliyle sermayenin tabana yayılmasını teşvik eden bir ortam oluşur.

İMKB ve Borsa İstanbul Arasındaki Fark

İMKB ve Borsa İstanbul arasında kuruluş tarihinden amaca, kapsam ve işlem gören varlıklardan kurumsal yapıya kadar birçok kategoride çeşitli farklılıklar vardır. Örneğin:

  • İMKB 1986 yılında faaliyetlerine başlarken Borsa İstanbul 2013’te hizmete açılır. Bu bilgiden yola çıkılarak İMKB’nin 1986-2013 yılları arasında hizmet verdiğini söylemek doğru olacaktır. Borsa İstanbul ise 2013’ten beri faaliyetlerini kesintisiz sürdürmektedir.
  • İstanbul Menkul Kıymetler Borsası, temelde ulusal çapta hisse senetleri ve belli başlı menkul kıymetler için resmi bir borsa kimliği ile kurulur. Buna karşılık Borsa İstanbul, Türkiye’deki tüm sermaye piyasalarını tek çatı altında toplama misyonuna sahiptir.
  • Kuruluş amacına uygun olarak İMKB’de, hisse senetleri ile tahvil ve bono gibi yatırım araçlarının alım-satım işlemleri gerçekleştirilir. Borsa İstanbul’da, söz konusu varlıklara ek olarak vadeli işlemler, opsiyonlar, kıymetli madenler, kira sertifikaları ve diğer türev ürünler işlem görür.
  • İMKB, faaliyet süresi boyunca kâr amacı gütmeyen ve kamuya ait bir kurumdur. Borsa İstanbul ise anonim şirket statüsündedir. Dolayısıyla kâr amacı güden bir şirket kimliği ile öncülünden ayrı konumdadır.
  • İstanbul Menkul Kıymetler Borsası’nın uluslararası iş birliği sınırlı seviyededir. Borsa İstanbul ise tam tersi profile sahiptir. Kısa adıyla BİST, NASDAQ gibi uluslararası borsalarla ortaklık ve teknolojik iş birliği içindedir.

Borsa İstanbul'a Geçiş Süreci

2013 yılına kadar Türkiye’de, İMKB’nin yanı sıra Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası (VOB) ve İstanbul Altın Borsası (İAB) yetki sınırları içerisindeki işlemlerden sorumludur. Ancak söz konusu yıl içinde köklü bir değişime gidilir ve tüm borsalar birleşerek Borsa İstanbul çatısı altında toplanır. Böylece BİST, Türkiye’deki tüm finans piyasalarının tek ve resmi merkezi haline gelir.

İMKB’den Borsa İstanbul’a geçiş sürecinde değişim yalnızca kurumsal yapıyla sınırlı kalmaz. Aynı zamanda endeks sayısında ve kodlarında da çeşitli güncellemeler yapılır. Eskiden önemli endeksler İMKB 100, İMKB 50, İMKB 30 adlarıyla anılırken tüm kodlar BİST ile başlayacak şekilde değiştirilir. Hatta BIST Katılım Endeksi ve BİST Sürdürülebilirlik Endeksi gibi farklı endeksler de oluşturulur.

İMKB'nin Türkiye Finansal Piyasalarındaki Yeri

İMKB, 1985 yılında Türkiye’de organize bir sermaye piyasası oluşturmak amacıyla kurulmuş, kar amacı gütmeyen bir kurumdur. Ülkemizin alanında ilk ve en büyük borsası olma özelliği taşıyan kurum, ilk olarak menkul kıymetler piyasasındaki düzensiz yapıya çözüm getirir. Dağınık yapıdaki piyasa koşulları İMKB sayesinde belirli yasa ve düzenlemeler uygun yönetilmeye başlanır.

İstanbul’da yer alan borsa, ayrıca Türkiye’de finansal piyasalara yönelik güvensizlik hissini gidermek için etkin adımlar atar. Peki, tüm bunlar nasıl mümkün hale gelir?

  • Borsanın 1986 yılında faaliyetlerine başlamasıyla birlikte menkul kıymetlerin düzenli ve şeffaf ortamda alınıp satılması mümkün hale gelir.
  • Yatırımcı haklarını korumak, mevcut güvensizliği sonlandırmak amacıyla düzenleyici ve denetleyici yapı oluşturulur.
  • Tasarrufların yatırıma dönüşmesi ve şirketlerin finansman sağlamasını kolaylaştırmak için kontrollü halka arz süreçleri organize edilir.
  • Türkiye’de finansal piyasaların gelişiminde temel noktası misyonu üstlenen İMKB, sağladığı güven ve yatırım kolaylığı ile sermayenin tabana yayılmasına olanak tanır.

Günümüzde İMKB Yerine Ne Kullanılıyor?

Günümüzde İMKB’nin yerine Borsa İstanbul veya kısa adıyla BİST faaliyet gösterir. Türkiye’nin ilk organize menkul kıymetler borsasının faaliyetleri, 2013 yılındaki birleşmenin ardından Borsa İstanbul çatısı altında toplanır. Yani hisse senedi, vadeli işle, altın alım satım gibi işlemlerde tüm yetki BİST’e geçmiştir.

Bu tür bir değişime neden ihtiyaç duyulduğuna verilebilecek en önemli yanıt, İMKB’nin sınırlı işlemlere izin veren yapısıdır. 2013 öncesindeki merkezi borsa yapılanması, yalnızca hisse senetleri ve sınırlı menkul kıymetler işlemlerine izin verir. Ancak zaman içerisinde sermaye piyasalarındaki gelişime paralel olarak türev araçlar ve altın gibi farklı finansal enstrümanların işlem göreceği daha kapsamlı platforma ihtiyaç duyulur.

6 Nisan 2013’teki yeni yapılanma ile İMKB’nin adı ve tüzel kişili sona erer. Yerine anonim şirket statüsündeki Borsa İstanbul kurulur. Yeni borsanın %49 hissesi, Türkiye Varlık Fonu’na aittir. Geri kalan hisseler ise özel sektör ve yabancı ortaklara açıktır.

Kaynaklar:
https://www.gcmyatirim.com.tr/egitim/makaleler/borsa-istanbul-imkb-tarihcesi 
https://borsaistanbul.com/tr/sayfa/27/tarihsel-gelismeler
https://www.doviz.com/makale/gecmisten-bugune-borsa-istanbul-borsa-acilis-ve-kapanis- saatleri/199