İçeriğe atla

Ürün ve Hizmet Ücretleri

Hesaplama Araçları Kampanyalar Şube & ATM EN

KAMPANYALAR

Hemen Odealı olun, 100.000 TL yatırımınıza 10.000 TL’ye varan Hediye Fon fırsatını kaçırmayın! Arkadaşını Davet Et, 30.000 TL Nakit Ödül Kazanma Şansını Yakala! Hemen Odealı Olun, Hisse Senedi Komisyonunuzun 2.000 TL’si Bizden Olsun!
TÜM KAMPANYALAR
TR EN
ŞUBE&ATM
Hesaplama Araçları Kampanyalar Ürün ve Hizmet Ücretleri
MÜŞTERİ OL

Opsiyon Nedir? Opsiyon İşlem Özellikleri ve Çeşitleri​

Genel Bilgiler

Opsiyon Nedir? Opsiyon İşlemlerin Özellikleri ve Çeşitleri

Yatırımcılar, finansal piyasalarda risk yönetimi, spekülasyon, arbitraj gibi amaçlarla birçok farklı enstrümana yönelebilir. Bu araçlardan biri olan opsiyon, yapısal özellikleri ile yatırımcısına strateji çeşitliliği dahil olmak üzere bazı avantajlar sağlar. Farklı gelir hedeflerine sahip portföy sahiplerinin ilgisini çeken opsiyonlar hakkında bilinmesi gereken tüm detayları keşfedebilirsiniz.

Opsiyon Nedir? Ne Anlama Gelir?

Opsiyon ne demek sorusuna; alıcıya belirli tarihte veya tarihe kadar, önceden belirlenmiş fiyat üzerinden belirli bir varlığa yönelik işlem hakkı tanıyan sözleşme yanıtı verilebilir. Yatırımcılar, bu türdeki sözleşmeler aracılığıyla ilgili varlıkları alma veya satma hakkına sahip olur. Halihazırda opsiyon sözleşmeleri, işlem türüne göre 2 farklı kategoriye ayrılır. Varlığı portföylerine eklemek isteyenler alım opsiyonu (Call Option), elden çıkarmak amacındaki yatırımcılar ise satım opsiyonu (Put Option) ile işlem yapar.

Opsiyon sözleşmelerinin sağladığı alım ve satım hakkı, zorunluluk niteliği taşımaz. Yani opsiyonun alıcısı, haklarını kullanıp kullanmama konusunda serbesttir. Bununla birlikte opsiyonun satıcısı açısından farklı bir durum söz konusudur. Çünkü alıcı haklarını kullanmak isterse, satıcı ya da diğer adıyla opsiyonu yazan taraf için işlemi gerçekleştirme yükümlülüğü vardır.

Opsiyonun kullanılması halinde işlem belirli fiyattan gerçekleşir. Bu değere, kullanım fiyatı veya orijinal adıyla strike price adı verilir. Opsiyonun dolum süresi, vade tarihi, fiyatı ise prim olarak adlandırılır.

Opsiyon ile Vadeli İşlem Arasındaki Fark

Gerek opsiyonlar gerekse vadeli işlemler, türev ürünlerdir. Ancak her iki ürün arasında bazı farklılıklar vardır.

  • Opsiyon sözleşmelerinde alıcı, yalnızca hak sahibidir. Opsiyonu kullanıp kullanmamak tamamen kendi inisiyatifindedir. Vadeli işlemlerde ise her iki taraf da yükümlülük altındadır.
  • Opsiyon alıcısı, sözleşmeyi satın alırken prim öder. Vadeli işlemlerde ise böyle bir durum söz konusu değildir.
  • Opsiyon sözleşmelerinde alıcı tarafın zararı, ödediği prim ile sınırlıdır. Vadeli işlemlerde, teorik olarak alıcının zararının sınırı yoktur.
  • Opsiyon ve vadeli işlem, kaldıraç etkisi sağlayan enstrümanlardır. Ancak opsiyonlar, vadeli işlemlere kıyasla daha esnek risk-getiri profili sunar.

Opsiyon Sözleşmeleri Nasıl Çalışır?

Opsiyon sözleşmeleri, alıcı ve satıcı taraflar arasında belirlenen koşullara bağlı kalınarak işler. Alıcının işlem sonucunda sözleşmeye konu varlığı belirlenen tarihte ve fiyattan alma ya da satma hakkı elde eder. Satıcı taraf ise alıcı haklarını kullanmak isterse uyma yükümlülüğüne girer. İşlem yönü, opsiyonun türüne göre değişir.

Alım Opsiyonu (Call Option)

Alım opsiyonu, en yalın tanımıyla yatırımcıya varlığı portföyüne ekleme hakkı tanır. Bu hak kullanılmak istendiğinde, işlem önceden belirlenen bir fiyattan (kullanım fiyatı) ve belirli tarihe kadar gerçekleşir. Genel olarak yatırımcı, piyasa değerinin kullanım fiyatının üzerinde olacağını öngörüyorsa, alım opsiyonu satın alır. Zira böyle bir senaryoda, alım opsiyonunun değeri artar. Haliyle yatırımcı açısından kar elde edebilme olanağı doğar.

Satım Opsiyonu (Put Option)

Satış opsiyonu, alıcıya belirli tarihe kadar ve önceden belirlenen fiyat üzerinden varlığı satma hakkı sağlar. Yatırımcı, bu türdeki bir opsiyondan doğan hakkını genelde piyasa fiyatının düşeceğini tahmin ettiğinde kullanır. Böylece satım opsiyonu alımıyla düşüşten kar elde edebilme olanağı ortaya çıkar. Çünkü söz konusu opsiyon türünün değeri, piyasa değerinin kullanım fiyatının altına düşmesi durumunda artar.

Opsiyonlar; yalnızca haklar bazında değil, kullanım tarzı bakımında da farklı şekillerde işler. Kullanım tarzlarına göre opsiyonlar şu şekilde ayrılabilir:

Avrupa Tarzı Opsiyonlar: Bu kategorideki opsiyonlar, yalnızca vade tarihinde kullanılabilir. Yani opsiyona sahibi konumundaki kişi veya kurum, vade süresi boyunca hakkından faydalanamaz. Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası'nda (VİOP) işlem gören opsiyonlar, ağırlıklı olarak Avrupa tarzıdır. Opsiyonun erken kullanım olanağı sağlamaması, teoride fiyatlamanın basit hale gelmesini sağlar. Avrupa tarzı opsiyonların sağladığı bir diğer avantaj ise risk yönetimi açısından öngörülebilirliğin fazla olmasıdır.

Amerikan Tarzı Opsiyonlar: Kategori dahilindeki opsiyonlar, vade tarihine kadarki herhangi bir zamanda kullanılabilir. Dolayısıyla opsiyon sahibi, kendi kazanç stratejisine uygun piyasa koşulu oluştuğunda opsiyonunu kullanabilme esnekliğine sahip olduğudur. Söz konusu opsiyonlar, isimlerinden de kolayca anlaşılabileceği üzere Amerika'daki opsiyon borsalarında ağırlıklı olarak işlem görür.

Bermuda Tarzı Opsiyonlar: Bu tür opsiyonlar, özellikleri bakımından Avrupa ve Amerikan tarzlarının karışımı şeklinde nitelendirilebilir. Çünkü Bermuda tarzı opsiyon sözleşmeleri, vade süresi boyunca önceden tanımlanmış tarihlerde kullanılabilir. Haliyle Avrupa tarzına göre daha fazla esneklikten, Amerikan tarzına göreyse daha sınırlı kullanım hakkından bahsedebilmek mümkündür. Bermuda tarzı opsiyonlar, genellikle kurumsal ve yapılandırılmış finansal ürünlerde kendilerine yer bulur.

Opsiyon Piyasası Nedir?

Opsiyon piyasası, aynı adı taşıyan sözleşmelerin alınıp satıldığı finansal platformlardır. Söz konusu piyasa, yatırımcılara aşağıda sıralanan 3 avantajdan yararlanma olanağı sağlar.

  • Piyasada işlem gören varlıkları portföyüne ekleyen yatırımcı, riskten korunma imkanı yakalar.
  • Opsiyon piyasası aracılığıyla yatırımcılar, küçük yatırımlar karşılığında yüksek getiri potansiyelinden yararlanma fırsatını değerlendirebilir.
  • Opsiyon piyasası, fiyat uyumsuzluklarını gidermek için arbitraj fırsatları sunar. Dolayısıyla risksiz kazanç ihtimali ortaya çıkar.

Opsiyonların İşlem Gördüğü Piyasalar

Opsiyonların işlem gördüğü piyasalar, organize ve tezgah üstü olmak üzere 2 ana kategoriye ayrılır. Organize opsiyon piyasalarına verilebilecek en ideal örnek, Borsa İstanbul çatısı altında faaliyet gösteren Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası ya da kısa adıyla VİOP'tur. Organize yapıdaki piyasalarda, standart sözleşmeler işlem görür. Merkezi takas ve teminat sistemine sahip olmaları, işlem güvenliğini yüksek hale getirir. Organize opsiyon piyasaları ayrıca daha şeffaf fiyatlama ve likidite özelliklerine sahiptir.

Tezgah üstü opsiyon piyasalarda ise birebir müzakere yoluyla yapılan işlemler gerçekleştirilir. Özelleştirilmiş sözleşmelere yönelik işlemleri merkezine almaları, bu türdeki piyasaların en önemli özelliğidir. Organize piyasalardan farklı olarak tezgah üstü yapılanmalarda takas garantisi yoktur. Haliyle karşı taraf riski her daim mevcuttur.

VİOP'ta Opsiyon İşlemleri

VİOP, Türkiye'de opsiyon piyasaları işlemlerinin gerçekleştirildiği resmi yapılanma statüsündedir. Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası bünyesinde hisse senedi, endeks, döviz opsiyonları gibi farklı varlıklara yönelik alım-satım yapılır. Belirli bir sözleşme türüne veya türlerine yönelik işlem yapmak isteyen yatırımcılar, opsiyon primlerini dikkate alarak pozisyon açar. Dileyen yatırımcılar, benimsedikleri strateji doğrultusunda kaldıraç etkisinden yararlanabilir.

Opsiyon İşlemi Nedir?

Opsiyon işlemi, yatırımcının alım veya satım opsiyonu alarak belirli dayanak varlık üzerinde pozisyon alması şeklinde tanımlanabilir. Genel olarak bu işlemler, yatırımcının beklentileri doğrultusunda farklı stratejilere bağlı kalınarak kullanılır. Örneğin; bir yatırımcı, piyasanın yükseleceğini öngörerek alım opsiyonuna yönelebilir. Bir başkası ise düşeceği fikrine bağlı kalarak satım opsiyonuna yatırım yapabilir.

Opsiyon işlemlerinde daha karmaşık stratejiler de uygulanabilir. Spread işlemleri, straddle, strangle gibi stratejiler hem düşüş hem de yükseliş senaryolarına karşı koruma sağlayabilir.

Opsiyonların Yatırım Stratejilerindeki Rolü

Opsiyonlar, aşağıda sıralanan etkilerinden dolayı yatırım stratejilerinin önemli parçaları konumundadır.

  • Opsiyon sözleşmeleri, risk yönetimini kolaylaştırıcı etkiye sahiptir. Bundan dolayı özellikle portföylerini korumak isteyen yatırımcılar, opsiyonlar ile tıpkı altın hesabı gibi riskten korunma imkanı bulabilir.
  • Opsiyonlar, spekülatif yatırım fırsatı arayanlar için ideal araçlardır. Yüksek kaldıraç etkisi, küçük primle yüksek getiri şansı yaratabilir.
  • Pasif getiri arayışındaki yatırımcılar, opsiyon yazarak hedeflerine ulaşabilir.
  • Karmaşık stratejiler kurgulanarak farklı piyasa hareketlerine karşı pozisyon almak mümkün hale gelir.

Kaynaklar:
https://www.gcmyatirim.com.tr/opsiyon/opsiyon-nedir
https://borsaistanbul.com/tr/sayfa/502/opsiyon-sozlesmeleri
https://www.investopedia.com/terms/o/optionscontract.asp 
https://www.akbank.com/mevduat-yatirim/yatirim/diger-yatirim-urunleri/opsiyon
https://infoyatirim.com/urunler/opsiyon-islemleri