İçeriğe atla

Ürün ve Hizmet Ücretleri

Hesaplama Araçları Kampanyalar Şube & ATM EN

KAMPANYALAR

Hemen Odealı olun, 100.000 TL yatırımınıza 10.000 TL’ye varan Hediye Fon fırsatını kaçırmayın! Arkadaşını Davet Et, 30.000 TL Nakit Ödül Kazanma Şansını Yakala! Hemen Odealı Olun, Hisse Senedi Komisyonunuzun 2.000 TL’si Bizden Olsun!
TÜM KAMPANYALAR
TR EN
ŞUBE&ATM
Hesaplama Araçları Kampanyalar Ürün ve Hizmet Ücretleri
MÜŞTERİ OL

Varant Nedir? Varantlarla Nasıl İşlem Yapılır?​

Genel Bilgiler

Varant Nedir? Nasıl İşlem Yapılır?

Finansal piyasalarda yatırımcıların karşısına çıkan çeşitli enstrümanlar bulunmaktadır. Bu enstrümanlardan biri olan varantlar, özellikle kaldıraçlı işlem yapmak ve farklı piyasa beklentilerine yönelik pozisyon almak isteyen yatırımcılar için alternatif bir yatırım fırsatı sunar.

Varant Nedir?

Varant nedir sorusuna verilebilecek en temel yanıt; sahibine, dayanak bir varlığı belirli bir fiyattan belirli bir tarihe kadar alma ya da satma hakkı veren menkul kıymetleştirilmiş bir opsiyon şeklinde olacaktır. Yatırımcı için bir hak teşkil ederken, bir yükümlülük getirmez. Yani varantı alan yatırımcı, vade sonunda hakkını kullanıp kullanmamakta serbesttir.

Varant ne demek sorusuna verilebilecek bir diğer yanıt da ihraççı bir kuruluş tarafından çıkarılan ve Borsa İstanbul gibi organize piyasalarda işlem gören, opsiyon özelliklerini taşıyan bir finansal araç olabilir. Her bir varant belirli bir dayanak varlığa, kullanım fiyatına, vadeye ve dönüşüm oranına sahiptir.

Varant ile Hisse Senedi ve Opsiyon Arasındaki Fark

Varantların daha iyi anlaşılabilmesi için hisse senetleri ve standart opsiyon sözleşmeleri ile aralarındaki temel farklara değinmek faydalı olacaktır.

  • Hisse senedi farkı: Hisse senedi, bir şirkete ortaklığı ifade eder ve sahibine şirketin yönetimine katılma, kâr payı alma gibi haklar sunar; genellikle bir vadesi yoktur. Varant ise bir ortaklık hakkı sunmaz; yalnızca dayanak varlığı alma veya satma hakkı verir ve bu hak belirli bir vade ile sınırlıdır.
  • Opsiyon sözleşmesi farkı: Varantlar, menkul kıymetleştirilmiş opsiyonlar olarak da tanımlanır. Standart opsiyon sözleşmeleri genellikle Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası'nda (VİOP) işlem görür, belirli sözleşme büyüklüklerine ve teminat sistemine sahiptir. Varantlar ise Borsa İstanbul Pay Piyasası'nda, tıpkı hisse senetleri gibi daha küçük birimler halinde alınıp satılırlar. Varantlar bir ihraççı kurum tarafından çıkarılırken, VİOP'taki opsiyon sözleşmeleri borsa tarafından standardize edilir.

Varant Türleri Nelerdir?

Varantlar, yatırımcısına sağladığı hakka göre temelde iki ana türe ayrılır: Alım varantları ve satım varantları.

Alım Varantı (Call)

Alım varantı, sahibine, dayanak varlığı vade sonunda önceden belirlenmiş olan kullanım fiyatından alma hakkı veren varant türüdür. Yatırımcılar, dayanak varlığın fiyatının gelecekte yükseleceği beklentisine sahip olduklarında alım varantlarını tercih ederler. Beklenti gerçekleşirse, dayanak varlığı piyasa fiyatının altındaki kullanım fiyatından alma hakkını kullanarak veya varantın prim değerindeki artıştan kar elde edebilirler.

Satım Varantı (Put)

Satım varantı, sahibine, dayanak varlığı vade sonunda önceden belirlenmiş olan kullanım fiyatından satma hakkı veren varant türüdür. Yatırımcılar ise dayanak varlığın fiyatının gelecekte düşeceği beklentisine sahip olduklarında satım varantlarına yönelirler. Eğer dayanak varlığın fiyatı düşerse, yatırımcı dayanak varlığı piyasa fiyatının üzerindeki kullanım fiyatından satma hakkını kullanarak veya varantın değer kazanmasından ötürü prim farkından kâr sağlayabilir.

Varant İşlemi Nedir?

Yatırımcıların merak ettiği bir diğer konu da varant işlemi nedir ve nasıl gerçekleşir sorusudur. Varant işlemleri, Borsa İstanbul Pay Piyasası'nda, aracı kurumlar vasıtasıyla elektronik işlem platformları üzerinden gerçekleştirilir.

Varantların fiyatı, prim olarak adlandırılır ve bu prim, dayanak varlığın fiyatı, kullanım fiyatı, vadeye kalan gün, dayanak varlığın beklenen oynaklığı, faiz oranları ve temettü beklentisi gibi birçok faktörden etkilenir.

Varant Alım-Satım Süreci

Varant alım satımı yapmak isteyen bir yatırımcının izleyeceği adımlar genellikle şöyledir:

  • Öncelikle yetkili bir aracı kurumda yatırım hesabının bulunması gerekir.
  • Yatırımcı, piyasa beklentisine ve risk profiline uygun varantı seçer.
  • Seçilen varant için aracı kurumun işlem platformu üzerinden alım veya satım emri Borsa İstanbul’a iletilir.
  • Emir eşleştiğinde işlem gerçekleşir. Varant işlemlerinin takası, hisse senedi işlemlerinde olduğu gibi genellikle T+2 gününde (işlem gününü takip eden ikinci iş günü) tamamlanır.

Varantlarda Kaldıraç Etkisi

Varantların en dikkat çekici özelliklerinden biri de kaldıraç etkisidir. Kaldıraç, yatırımcının küçük bir prim ödeyerek, dayanak varlıkta meydana gelebilecek fiyat hareketlerinden daha büyük oranda etkilenmesini sağlar. Örneğin dayanak varlıktaki %1’lik bir değişim, uygun bir varantta %5 veya %10’luk bir değişime yol açabilir.

Bu durum, potansiyel kârı artırma olanağı sunarken, aynı zamanda potansiyel zararı da aynı oranda büyütebilir. Varantın fiyatının ne kadar hassas olduğunu gösteren delta ve fiili kaldıraç etkisini gösteren etkin kaldıraç gibi göstergeler, yatırımcıların bu etkiyi analiz etmesine yardımcı olur.

Varant İşlem Saatleri ve Süreleri

Varant yatırımı yapmayı düşünenler için işlem zamanlaması ve varantların ömrü önemli bilgilerdir.

BIST İşlem Saatlerine Göre Varant Takibi

Varantlar, Borsa İstanbul Pay Piyasası'nda işlem gördükleri için genellikle bu piyasanın sürekli işlem seans saatleri içinde alınıp satılırlar. Güncel varant işlem saatleri Borsa İstanbul'un resmi duyuruları ve aracı kurumların bilgilendirmeleri üzerinden takip edilmelidir. İhraççı kurumlar, varantlar için genellikle seans boyunca kotasyon vererek likidite sağlamaya çalışırlar.

Vade Sonu ve Süre Bitimi Ne Anlama Gelir?

Her varantın önceden belirlenmiş bir vade sonu tarihi vardır ve bu tarih, varantın kullanım hakkının sona erdiği son günü ifade eder. Yatırımcıların varant süreleri konusunda dikkatli olması, vade sonu yaklaşan varantlarda pozisyonlarını buna göre ayarlaması gerekir. Vade sonunda:

  • Alım varantı: Dayanak varlığın uzlaşı fiyatı, varantın kullanım fiyatının üzerindeyse varant kârdadır ve aradaki fark kadar bir değerle son bulur. Aksi durumda varant değersiz olarak sonlanır.
  • Satım varantı: Kullanım fiyatı, dayanak varlığın uzlaşı fiyatının üzerindeyse varant kârdadır. Aksi durumda değersiz olarak sonlanır.

Türkiye'de işlem gören varantlar genellikle Avrupa tipi olup, hak kullanımı sadece vade sonunda gerçekleşir ve işlemler nakdi uzlaşı ile sonuçlanır.

Varant Hesabı Nasıl Açılır?

Yatırımcıların cevabını merak ettiği konulardan biri de varant hesabı nasıl açılır sorusudur. Genellikle varant işlemi yapmak için özel bir varant hesabı açılmasına gerek yoktur.

Yatırım Hesabı Üzerinden Varant İşlemleri

Varant işlemleri, SPK tarafından yetkilendirilmiş banka veya aracı kurumlarda bulunan mevcut bir yatırım hesabı üzerinden yapılabilir. Dolayısıyla yeni bir yatırım hesabı açmak veya mevcut hesabınızı kullanmak genelde yeterlidir. Ancak varantlar kaldıraçlı ve riskli ürünler kategorisinde yer aldığı için, aracı kurumlar yatırımcılardan varantların risklerini anladıklarına dair bir Risk Bildirim Formu imzalamalarını talep edebilir. Bu, yatırımcının bilinçli bir şekilde işlem yapmasını sağlamaya yöneliktir.

Varant Yatırımının Avantajları ve Riskleri

Her finansal üründe olduğu gibi varantların da yatırımcılara sunduğu çeşitli avantajlar ve taşıdığı riskler bulunur.

Avantajları:

  • Kaldıraç etkisi: Küçük bir yatırımla dayanak varlığın büyük bir pozisyonunda hak sahibi olma ve potansiyel getiriyi artırma olanağı sağlayabilir.
  • Çift yönlü işlem: Hem yükselen piyasalarda hem de düşen piyasalarda kazanç elde etme potansiyeli sağlar.
  • Sınırlı risk: Varant alıcısının maksimum kaybı, varant için ödediği prim miktarı ile sınırlıdır.
  • Düşük başlangıç maliyeti: Dayanak varlığa doğrudan yatırım yapmaya kıyasla daha düşük bir başlangıç sermayesi gerektirir.
  • Portföy çeşitlendirmesi ve korunma: Mevcut portföydeki risklere karşı korunma amacıyla kullanılabilir.

Riskleri:

  • Kaldıraç riski: Kaldıraç etkisi, kâr potansiyelini artırdığı gibi zarar riskini de aynı oranda artırır. Ödenen primin tamamı kaybedilebilir.
  • Zaman değeri kaybı: Varantların vadesi yaklaştıkça, diğer tüm faktörler sabit kalsa bile zaman değerleri azalır. Bu durum, varant fiyatını olumsuz etkileyebilir.
  • Piyasa riski: Dayanak varlık fiyatının beklenen yönde hareket etmemesi durumunda varant değersizleşebilir ve yatırılan prim kaybedilebilir.
  • Volatilite riski: Dayanak varlığın beklenen volatilitesindeki değişimler varant fiyatını etkileyebilir.
  • Likidite riski: İhraççı kotasyonları sayesinde genellikle likidite olsa da bazı durumlarda istenilen fiyattan alım satım yapmak zorlaşabilir.

Varant yatırımı yapmadan önce detaylı araştırma yapmak, ürünün işleyişini ve risklerini tam olarak anlamak büyük önem taşır.

Kaynakça:
https://www.borsaistanbul.com/data/kilavuzlar/araci_kurulus_varantlari.pdf